Filóti - Agia Marína - Zas en terug

Beoordeling: Deze wandeling voert je naar de top van de Zas, de hoogste berg van Náxos en van de hele Cycladen (1001 m). Het pad, het gevoel in een hooggebergte te wandelen en het schitterend uitzicht boven maken van deze al bij al niet echt moeilijke wandeling een belevenis. Verdient, zeker bij helder weer, het maximum van ****.
[Bijgewerkt door Raymond op 16 september 2015 en op 27 september 2017.]

Tijd: In Filóti wandelen we eerst door het dorp en dan via enkele paden omhoog tot bij de kleine kapel van Agia Marína - dat kost ons 40 minuten in effectieve wandeltijd (EWT). Vanaf Agia Marína volgen we een half uur het mooie pad dat ook naar de toren van Chimárrou leidt, en daar gaan we op een goed gemarkeerd pad omhoog naar de top van de Zas - dat vraagt ons een kleine 40 minuten. De afstand tot aan de top bedraagt 4,34 km.
De afdaling tot Agia Marína kost ongeveer een uur en daarna is nog een half uur tot in Filóti. De totale effectieve wandeltijd bedraagt dus 3u25, wat ons gauw op een totale tijd (TTW) van een vijf uur brengt, afhankelijk van hoe lang je op de top verwijlt... Wij wandelden van 10u30 tot 16 uur.
De top is trouwens een ideale picknickplek, op voorwaarde dat er niet te veel bruinrode kevertjes rondvliegen, zoals bij ons op 3 mei 2008. 

Routebeschrijving: [Filóti is makkelijk te bereiken vanuit Chóra (Náxos), o.a. met de bus van 9u30. Je kunt op je wandeling 20 minuten EWT sparen door de bus, die na Filóti doorrijdt richting Apíranthos en Apóllonas, te laten stoppen bij het kruispunt naar Danakós.]

[Nabij de bushalte in Filóti is het vaak een hele drukte: het is een kruispunt van de wegen naar Chalkí, naar Agia Marína, Apíranthos en Apóllonas en naar Damariónas. De meeste tavernes en winkels liggen vlak in de buurt.]

(0u00) Tussen het kafenío O Plátanos en de "paradosiakó pantopolío" (traditionele kruidenierswinkel) gaan we de brede marmeren trap op (wandelbord Agia Marína 1 uur / Zas 1u55 + [2]): we klimmen op de verblindend witte trap en komen naast de kerk van de Panagía Filiótissa op een pleintje met een plataan. Hier gaan we rechts omlaag ([2] op paal) en op het volgende kruispunt gaan we rechtdoor [2].
Rechts ligt er een oude bloemmolen en olijfpers (bordje) en verder rechts ligt een mooie fontein en de oude Pýrgos (= toren) Barozzi. Boven het poortje in de toren zien we een mooi oud schild, met de dubbele leeuw en het opschrift "Geronimo Barozzi 1718". 

Links van de toren gaan we heel even de betonhelling omlaag, maar dan gaan we direct links omhoog [2]: het betonstraatje wordt een pad, rechts van het laatste huis.

(0u06) We komen op een mooi dwarspad met een watergoot.

[Rechts ligt de Kálamos-bron, met een wasplaats.]

Wij gaan links [2] en vrij gauw komen we weer tussen de huizen, waar we op de betonstraat rechtdoor gaan [2]; na weer 1 minuut gaat een witte trap rechts omhoog - er staat een wandelbord "Agia Marína 50' / Zas 1u45" + [2]. Na vele treden houden we links en komen we [2] op een stenig, steil pad, dat na weer 4-5 minuten scherp rechts en links slingert.
Het gaat nu 10 minuten eerst sterk, later licht stijgend verder, met een schitterend zicht op het langgerekte Filóti. Let ook op enkele stenen met data als 1950 en 1967...

(0u27) Ten slotte komen we aan een splitsing, waar een pad achter een ijzeren hek schuin rechts afdaalt. Wij gaan schuin links: verder lopen we eerst onder de steunmuur van de weg en na 2 minuten komen we op de asfaltweg uit.

(0u31) We steken die over en nemen het stenige pad omhoog [2]: verder wordt het verhard grind, maar na 3 minuten komen we weer op de weg. We gaan 20 meter RECHTS en dan gaat er na enkele treden een steil rotspad omhoog (rode pijl en [2]); na weer 2 minuten komen we nog eens op de asfaltweg. We gaan weer rechts en komen na 4 minuten bij de heel bescheiden kapel van Agia Marína. (0u42)

[Er is bij de kapel ruimte om onder een plataan te parkeren - je kunt dus ook met de auto tot hier komen.]

Hier vertrekken drie paden. Links zien we eerst een pad (dat verder versperd is), dan een grindweg, waar een grote wegwijzer naar het "Ierá moní Fotodótis" wijst, en dan de asfaltweg naar Danakós. Tussen deze weg en de kapel is er een tweede pad, dat leidt naar Danakós – zie de wandeling Filóti – Agia Marína – Danakós – Fotodótis – Apíranthos. En dan is er rechts van de kapel nog het derde pad, naar de Zas en de Pýrgos Chimárrou.

(0u42) Wij nemen vandaag dus rechts van de kapel het mooie, brede en beschaduwde pad [2] - er is een wegwijzer in het Grieks naar de Koryfí tou Za, de top van de Zas. Na 3 minuten gaan we rechts omhoog en passeren zo rechts van een huis. Even is het goed klimmen, dan gaat het mooie pad weer vlakker verder en na 5 minuten hebben we voor ons een mooi uitzicht op de Zas.

(0u52) Twee minuten verder is er een rustbank en dan gaan we door een hek in betonijzer (rode stip). We komen links draaiend tegen de eerste, nog groene helling van de Zas terecht en na weer 4 minuten komen we langs een rots met de inscriptie "Orós Diós Melosíou" of "Berg van Zeus, de beschermer van de schapen" ("mélon = het Oud-Grieks voor "schaap" of "geit"). Ernaast is er een gemetselde rustbank en we genieten van een mooi uitzicht op de vallei van Danakós met recht voor ons de toren van het versterkte klooster van Fotodótis.

(0u58) Kort daarop komen we voorbij de Levgássa bron met drinkbakken en met ernaast nog een rustbank; we klimmen nu flink [2] op een pad met veel rotsige treden - ware het niet van de zee links van ons, dan kregen we een echt alpine gevoel, ook al door de berggeiten. 

Het pad slingert mooi omhoog tot we na in totaal 27 minuten op een mooi uitkijkpunt komen (cairns en [2]), waarna het pad vlakker verder gaat. Hier is het even opletten, want het pad splitst hier: rechtdoor gaat het pad verder naar de toren van Chimárrou, maar wij moeten nu rechts omhoog (bordjes + [2]) om de beklimming van de Zas echt aan te pakken - er zijn ook duidelijke steenmannetjes. We zijn op een hoogte van 750 m en al duidelijk hoger dan de toren van Fotodótis - er blijven ons nog 250 meter te klimmen...

(1u14) Na 2 minuten stijgen komen we tegen een muur aan [2] en buigen we naar rechts. We volgen de muur en het pad blijft heel duidelijk. Voorbij de muur loopt het bruine pad in dezelfde richting verder tussen groen; het buigt heel langzaam naar rechts en wordt dan heel rotsig en steiler - er zijn ook grote cairns. We zien nu de echte top en zo komen we, terwijl we nog wat rechts draaien, op een soort bergkam of pas.
We moeten nu links verder naar de top, maar eerst genieten we even van het uitzicht voor ons: de Tragéa-vallei met Filóti en Chalkí, de zee van olijfbomen, verder heel het noorden van Náxos en links Páros. Rechts boven Filóti zien we de witte vlek van Moní en hier links boven Kinídaros; helemaal rechts, achter de antennes, ligt Apíranthos - en tussen Moní en Apíranthos de zware massa van het massief van de Fanári.

(1u32) We gaan dus helemaal links, recht naar de top, begeleid door soms heel grote steenhopen. Na nog 8 minuten komen we op een vals plat en nemen we als het ware onze aanloop voor de laatste klim. Opgelet: na 2 minuten moeten we links houden [2] en we volgen goed de grote cairns. Zo komen we na een goede 10 minuten bij het trigonometrisch paaltje dat de top van de Zas markeert, 1001 meter hoog (1u51) 

Voor ons, naar het westen, daalt de Zas duizelingwekkend steil af, met rechts Páros en recht naar het zuiden Ios. Als we de langgerekte top naar links volgen zien we van zuid naar oost Irakliá, Schinoússa, de twee Koufoníssi-eilandjes met erachter het hoge Kéros, nog naar links het langgerekte Amorgós met de typische wolk erboven en ten slotte Donoússa.
Op het noordelijk deel van Náxos zien we heel goed Apíranthos met Moní op de linkerflank van de Fanári.

[Op 24 april 2012 was het uitzicht buitengewoon helder: we zagen ALLE Cycladen, met daarenboven Ikaría, Sámos, Astypálea en zelfs Kreta en de eilanden voor de Turkse kust.
Te beginnen vanaf het massief van de Kóronos, in het noorden, zagen we naar rechts draaiend: Ikaría, Sámos en nog enkele verre eilanden, misschien Lésbos en Chíos; het nabije Donoússa met erachter 4 vage eilanden (Foúrni, Pátmos, Léros en Kálymnos?); het lange Amorgós met erachter Astypálea; heel mooi de Kleine Cycladen, met Kéros, ervoor de 2 Koufoníssia, het lage Schinoússa en dan het puntige Irakliá. Erachter Anáfi en dan (in het zuiden) Santoríni, Thirasiá en dan het grote Ios - en links en rechts van Santoríni de besneeuwde bergen van Kreta! Rechts van Ios zien we dan Síkinos, het lange Folégandros, de groep Polýaigos en Kímolos met erachter Mílos. Verder was er het lange Páros met links erachter Antíparos, en verder rechts erachter Sífnos en Sérifos.
Tussen Sérifos en het duidelijke Sýros zien we de vage contouren van Kýthnos en Kéa, en ten slotte, helemaal rechts in het noordwesten, Andros en Tínos, dan Rhínia en Dílos en Mýkonos.
Tussen Sýros en Andros/Tínos zien we ook vaag het vasteland, zodat we mogen zeggen dat we vandaag de hele Egeïsche Zee kunnen overschouwen...]

(1u51) Voor de afdaling houden we eerst wat links, in de richting van de eerste steenhoop en daarna blijven we op de grijze bergkam uitkijken naar de cairns. De afdaling verloopt vrij gemakkelijk en we zien het pad ver vóór ons uitlopen.

(2u09) Na 18 minuten buigen we rechts af om de bergrug te verlaten - hier is er een vaag pad dat links naar de grot van Zeus moet leiden, eerst afdalend op de stenige helling, daarna op een duidelijker pad.

Wij gaan dus rechts bij de laatste grote steenhoop en het rotsachtige pad daalt nu heel snel af. Na 5 minuten komen we tussen het groen terecht; dit is een vrij lastig eind.  Rechts van ons zien we nog altijd de Kleine Cycladen en Amorgós. Na weer 13 minuten zijn we al bij de zware muur; 2 minuten verder gaan we even links en rechts om wat verder van de muur af te dalen en dan - let op - moeten we bruusk naar links, van de muur weg, na in totaal 4 minuten. Na weer 2 minuten komen we al uit op het hoofdpad, waar we natuurlijk links gaan.

(2u28) Het pad wordt nu nog evidenter, even verder zien we het schitterend vóór ons uitlopen. Let ook op het verre Chóra, links van de groene heuveltop! Na 10 minuten zijn we weer bij de bron, met de drinkbakken en rustbank, en even later bij het opschrift op de rots.
Even later is er een zijpad schuin links, maar we gaan natuurlijk rechtdoor; wat verder buigen we links en verlaten de flank van de Zas en dan gaat het door een hek.

(2u44) Het pad [2] wordt makkelijk en is lekker overschaduwd, we lopen langs het huis en weer door een hek en na nog eens 9 minuten zijn we bij de kapel van Agia Marína.

(2u53) Voor de terugweg naar Filóti volgen we natuurlijk de asfaltweg naar links. We letten niet op een aangeduid pad links, na 1 minuut, maar gaan nog 3 minuten verder op de weg. In de eerste bocht rechts gaat er links een pad omlaag, rechts van een elektriciteitspaal: het is vrij steil en komt gauw weer uit op de weg. We gaan er rechts en al na 20 meter is er weer een pad, links van een muurtje [2]: het is verhard en stenig en komt na 2 minuten opnieuw op de weg uit.

(3u02) Rechtover gaan een mooi pad verder (rode letters Filóti, stip en pijl), en al na 2 minuten is er een splitsing.

[Links, achter een ijzeren hek, leidt een pad ook naar Filóti.]

We gaan rechtdoor tussen muren en krijgen een mooi zicht op Filóti; we dalen geleidelijk en buigen ook langzaam naar links.

(3u11) Na 9 minuten beginnen we slingerend af te dalen (rode stippen) en zo komen we tussen samenlopende muren en Filóti nadert nu vlug.. We lijken wat te ver te lopen, maar dan beschrijven we een scherpe bocht naar links en dalen verder steil op een heel stenig pad, soms met enkele betonnen treden. Zo komen we rechts van enkele stallen, langs een kapel en via betonnen treden op een betonwegje tussen de huizen.

(3u20) We dalen links en blijven het betonwegje rechts buigend volgen [2]. Verder houden we links op de betonstraat en dalen af met de Barozzi-toren vóór ons. Zo komen we opzij van het pleintje met de toren; we volgen het geplaveid straatje rechts van het pleintje, maar gaan direct rechts omhoog ([2] op paal). Boven gaan we links op het pleintje en dalen zo links van de kerk af tot op het kruispunt met links café O Plátanos. (3u25)

Hier kunnen we eventueel rustig op de bus wachten - meestal is die er rond half vijf.

Gpx-files:

https://www.wikiloc.com/wikiloc/view.do?id=20863490

https://www.routeyou.com/en/route/view/5001532/hiking-route/naxos-chalki-agia-marina-zas